کمتر کسی پیدا می شود که نامه
تاریخی چارلی چاپلین به دخترش را نخوانده باشد . نامه ای که در کشور ما سی
سال دست به دست می چرخد . در مراسم رسمی و نیمه رسمی بارها از پشت میکروفن
خوانده شد و مردم کوچه و بازار با هر بار خواندن آن به یاد لبخند غمگین
چاپلین افتادند که جهانی از معنا در خود داشت . اگر بعد از این همه سال به
شما بگویند این نامه جعلی است چه می گویید ؟؟! لابد عصبانی می شوید و از
سادگی خود خنده تان می گیرد . حالا اگر بگویند نویسنده واقعی این نامه سی
سال است که فریاد می زند این نامه را من نوشتم نه چاپلین و کسی باور نمی
کند چه حالی بهتان دست می دهد ؟ فکر می کنید واقعیت دارد ؟ خیلی ها مثل شما
سی سال است که به فرج ا... صبا نویسنده واقعی این نامه همین را می گویند :
واقعیت ندارد این نامه واقعی است !!!!!
فرج ا... صبا نویسنده و
روزنامه نگار کهنه کاری است . او سالها در عرصه مطبوعات فعالیت داشته و
امروز دیگر از پیشکسوتان این عرصه به شمار می آید .
.......... ماجرا برمی گردد به یک روز غروب در تحریریه مجله روشنفکر .
فرج ا... صبا اینطور می گوید : " سی و چند سال پیش در مجله روشنفکر تصمیم
گرفتیم به تقلید فرنگی ها ما هم ستونی راه بیندازیم که در آن نوشته های
فانتزی به چاپ برسد . به هر حال می خواستیم طبع آزمایی کنیم . این شد که در
ستونی ، هر هفته ، نامه هایی فانتزی به چاپ میرسید . آن بالا هم سرکلیشه
فانتزی تکلیف همه چیز را روشن میکرد . بعد از گذشت یک سال دیدم مطالب ستون
تکراری شده . یک روز غروب به بچه ها گفتم مطالب چرا اینقدر تکراری اند ؟
گفتند : اگر زرنگی خودت بنویس ! خب ، ما هم سردبیر بودیم . به رگ غیرتمان
برخورد و قبول کردیم . رفتم توی اتاق سردبیری و حیران و معطل مانده بودم چه
بنویسم که ناگهان چشمم افتاد به مجله ای که روی میزم بود و در آن عکس
چارلی چاپلین و دخترش چاپ شده بود . همان جا در دم در اتاق را بستم و نامه
ای از قول چاپلین به دخترش نوشتم . از آن طرف صفحه بند هم مدام فشار می
آورد که زود باش باید صفحه ها را ببندیم . آخر سر هم این عجله کار دستش داد
و کلمه "فانتزی" از بالای ستون افتاد . همین شد باعث گرفتاری من طی این
همه سال . "
بعد از چاپ این نامه است که مصیبت شروع میشه :" آن را
نوار کردند ، در مراسم مختلف دکلمه اش میکردند ، در رادیو و تلویزیون صد
بار آن را خواندند ، جلوی دانشگاه آن را میفروختند ، هر چقدر که ما فریاد
کشیدیم آقا جان این نامه را چاپلین ننوشته کسی گوش نکرد . بدتر آنکه به
زبان ترکی استانبولی ، آلمانی و انگلیسی هم منتشر شد .
حتی در چند
جلسه که خودم نیز حضور داشتم باز این نامه را خواندند و وقتی گفتم این
نامه جعلی است و زاییده تخیل من ، ریشخندم کردند که چه میگویی ؟ ما نسخه
انگلیسی اش را هم دیده ایم !!!! "
بهرحال فرج الله صبا چوب
خلاقیتش را می خورد. چرا که این نامه آنقدر صمیمی و واقعی نوشته شده که حتی
یک لحظه هم به فکر کسی نرسیده که ممکن است دروغین باشد.
دروغین؟ اسم
این کار را نمی شود جعل نامه گذاشت. مخصوصا آنکه نویسنده خودش هم تابحال
صدهزار بار این موضوع را گوشزد کرده است. اما نکته مهم آنست که همه از
چارلی چاپلین جز این توقع ندارد یعنی همه آن شخصیت دوست داشتنی را به همین
شکل و همین کلام باور دارند . ارد بزرگ متفکر و فیلسوف برجسته می گوید :
"در پشت هر سرفرازی بزرگی ، نگاه و سخن مهر آمیز و دلگرم کننده ی نهفته
است." در درون نامه فرج الله صبا سخنان مهر آمیز و صمیمیت فراوانی دیده می
شود و از این روست که تا به حال کسی بر سندیّت آن شک نکرده است با هم یک
بار دیگر متن نامه را می خوانیم :
جرالدین دخترم ، اکنون تو کجا
هستی ؟ در پاریس روی صحنه تئاتر ؟ این را میدانم . فقط باید به تو بگویم
که در نقش ستاره باش و بدرخش . اما اگر فریاد تحسین آمیز تماشاگران و عطر
گل هایی که برایت فرستاده اند به تو فرصت داد ، بنشین و نامه ام را بخوان .
من پدر تو هستم . امروز نوبت توست که صدای کف زدن های تماشاگران گاهی تو
را به آسمانها ببرد . به آسمان برو اما گاهی هم به روی زمین بیا و زندگی
مردم را تماشا کن . زندگی آنان که با شکم گرسنه و در حالی که پاهایشان از
بینوایی میلرزد ، هنرنمایی میکنند . من خود یکی از آنها بوده ام . جرالدین
دخترم ، تو مرا درست نمی شناسی . در آن شبهای بس دور ، با تو قصه ها گفتم .
آن داستان هم شنیدنی است . داستان آن دلقک گرسنه که در پست ترین صحنه های
لندن آواز می خواند و صدقه میگیرد ، داستان من است . من طعم گرسنگی را
چشیده ام ، من درد نابسامانی را کشیده ام و از اینها بالاتر ، من رنج حقارت
آن دلقک دوره گرد را که اقیانوسی از غرور در دلش موج میزند و سکه صدقه آن
رهگذر غرورش را خرد نمیکند ، چشیده ام. با این همه زنده ام و از زندگان
هستم . جرالدین دخترم ، دنیایی که تو در آن زندگی میکنی ، دنیای هنرپیشگی و
موسیقی است . نیمه شب آن هنگام که از تالار پرشکوه تئاتر شانزلیزه بیرون
می آیی ، آن ستایشگران ثروتمند را فراموش کن . حال آن راننده تاکسی که تو
را به منزل میرساند ، بپرس . حال زنش را بپرس . به نماینده ام در پاریس
دستور داده ام فقط وجه این نوع خرج های تو را بدون چون و چرا بپردازد اما
برای خرج های دیگرت باید صورتحساب آن را بفرستی .
دخترم جرالدین ،
گاه و بی گاه با مترو و اتوبوس شهر را بگرد و به مردم نگاه کن و با فقرا
همدردی کن . هنر قبل از آنکه دو بال به انسان بدهد ، دو پای او را میشکند .
وقتی به این مرحله رسیدی که خود را برتر از تماشاگران خویش بدانی ، همان
لحظه تئاتر را ترک کن . حرف بسیار برای تو دارم ولی به وقت دیگر می گذارم و
با این آخرین پیام ، نامه را پایان میبخشم . انسان باش ، پاکدل و یکدل .
زیرا گرسنه بودن ، صدقه گرفتن و در فقر مردن بارها قابل تحمل تر از پست
بودن و بی عاطفه بودن است .
پدر تو ، چارلی چاپلین
چارلی چاپلین در کنار مهاتما گاندی
