افسانه دزدان دريايي در دنياي واقعي
رضا طهماسبي
بيش از دو هفته از آزادي کشتي «ايران-ديانت» که از چين به مقصد رتردام هلند در حرکت بود، در سواحل سومالي مي گذرد. مذاکرات بين شرکت کشتيراني جمهوري اسلامي و ربايندگان کشتي به طول کشيد و ظاهراً با پرداخت مبالغي کشتي از اسارت آزاد شد. چند ماهي است که دزدان دريايي آب هاي سومالي و خليج عدن يکي از پرترددترين مسيرهاي حمل و نقل دريايي را به ناامن ترين منطقه دريايي دنيا تبديل کرده اند. پنج گروه فعال از دزدان دريايي با قايق هاي تندرو، مجهز به سلاح هاي گرم و اتوماتيک هر لحظه در کمين کشتي هاي عبوري نشسته اند. در حالي که فقر و بيکاري بسياري از شهروندان سوماليايي را آزار مي دهد روي آوردن به شغلي که سالانه تا 30 هزار دلار عايدي خواهد داشت، وسوسه يي غيرقابل تحمل براي پيوستن به گروه دزدان دريايي در اين کشور است.
افسانه دزدان دريايي
هميشه تصور ما از دزدان دريايي همان ملوانان کثيف و ژوليده با کلاه هاي بزرگ، چشم بند سياه يا يک پاي چوبي بوده که با يک کشتي بادباني با پرچم سياه رنگ معروف خود در ميان درياها و اقيانوس ها سرگردانند و منتظر هستند تا به کشتي هاي در حال عبور حمله کنند و وسايل و محموله هاي با ارزش آنها را غارت کنند. امروز با هر کسي از دزدان دريايي صحبت مي کني با تعجب مي پرسد مگر هنوز هم دزدان دريايي وجود دارند ؟ کمتر کسي فکر مي کرد دزدان دريايي با توجه به پيشرفت هاي حاصل شده در قرن اخير در امور کشتي سازي و دريانوردي توانسته باشند حيات خود را ادامه دهند. ولي همه مي دانيم نه تنها دزدان دريايي هنوز در مناطق زيادي از آ ب هاي جهان به کشتي ها حمله ور مي شوند، بلکه آنها هم همپاي دنياي مدرن رشد و پيشرفت کرده اند.
آنها هم اکنون براي هجوم به کشتي هاي عظيم الجثه از قايق هاي تندرو، کشتي هاي بزرگ پشتيباني و انواع سلاح هاي سبک و سنگين استفاده مي کنند. دزدان دريايي جديد با استفاده از همين وسايل نوين هر ساله در درياها و اقيانوس ها به کشتي هاي زيادي اعم از تجاري، باربري و تفريحي حمله ور مي شوند و اقدام به سرقت هاي مسلحانه يا حتي کشتي ربايي مي کنند. قصه هايي که از کاپيتان لينچ يا لانگ جان سيلور خوانده ايد به شکل مدرن و امروزي آن در درياها وجود دارد.
مناطق ناامن و پرخطر
نقاط خاصي در ميان آب هاي جهان هستند که با توجه به وضعيت جغرافيايي و خشکي هاي اطراف يا حتي نوع سيستم حکومتي کشورهاي اطراف، مناطق محبوب دزدان دريايي به شمار مي آيند.
تنگه مالاکا، منطقه يي بين سه کشور اندونزي، مالزي و سنگاپور که داراي جزاير متعدد و فراوان است در سال هاي اخير بهترين منطقه براي دزدان دريايي و ناامن ترين منطقه براي حرکت کشتي ها محسوب مي شود. آب هاي کشور مالزي نيز هميشه آمار بالايي از کشتي ربايي و حمله به کشتي ها را داشته است. غير از اين مناطق مي توان آب هاي نيجريه در آفريقا و مناطقي در امريکاي مرکزي و حوزه درياي کارائيب را هم نام برد. براي کاهش آمار سرقت هاي مسلحانه به کشتي ها و محموله هاي آنها، تدابير امنيتي خاصي انديشيده شده و ناوهاي جنگي به اين مناطق خطرناک هدايت شده اند. ولي از آنجا که طبق قوانين بين المللي کشتي هاي تجاري، باربري و مسافربري حق حمل هيچ گونه سلاح گرم حتي براي حفظ امنيت را هم ندارند موفقيت چنداني در جلوگيري از دستبردها در دريا حاصل نشده است.
آغاز بحران
با اين همه وجود دزدان دريايي و حملات آنها به کشتي ها، براي تمام شرکت هاي کشتيراني و موسسات وابسته امري طبيعي تلقي مي شد اما بحران هنگامي آغاز شد که هجوم هاي مسلحانه در يکي از پرترددترين مسيرهاي کشتيراني اوج گرفت و سرقت محموله تبديل به کشتي ربايي و گروگانگيري شد. خليج عدن متصل کننده درياي سرخ و کانال سوئز به اقيانوس هند است. تمام کشتي هايي که بين آسيا و اروپا و حتي امريکا در حرکت هستند به جاي طي مسير طولاني و دور زدن آفريقا از آب هاي کشور آفريقاي جنوبي از طريق خليج عدن وارد درياي سرخ شده و با طي کانال سوئز به آب هاي اروپا راه پيدا مي کنند. خليج عدن از شمال به يمن، از جنوب به کشور سومالي و از غرب به کشور کوچک جيبوتي متصل است.
امتياز کوتاه کردن مسير باعث شده هر روز تعداد زيادي کشتي از اين خليج بگذرد و به آب هاي اروپا يا آسيا ادامه مسير دهند. اين مساله باعث شد در سال گذشته و امسال دزدان دريايي سومالي دست به سرقت هاي متعدد از کشتي هاي عبوري بزنند. سومالي که از سال 1991 فاقد يک دولت قدرتمند و باثبات است محل مناسبي براي دزدان دريايي به شمار مي رود. از آنجايي که سومالي فاقد نيروي دريايي است هرگز توان برقراري امنيت در آب هاي کشورش را نداشته است. رئيس جمهور سومالي عبدالله يوسف نيز چندي پيش با اذعان به حملات متعدد دزدان سوماليايي به کشتي ها به طور رسمي اعلام کرد کشورش توانايي مقابله با دزدان را ندارد و از ديگر کشور ها خواست تا خود براي تامين امنيت کشتي هايشان اقدام کنند. آمار حمله به کشتي هاي عبوري که در سال 2004 در اين منطقه هشت مرتبه ثبت شده بود در سال 2007 به 13 رسيد. جالب اينکه در 9 ماهي که از سال 2008 سپري شده دزدان سوماليايي به 54 کشتي حمله ور شده اند و بيش از نيمي از آنها را ربوده اند.
اما سرآغاز بحران 21 آگوست سال جاري بود. دزدان سوماليايي که پيش از آن يک کشتي اسپانيايي و يک يخ شکن انگليسي را به همراه خدمه آن ربوده و در ازاي آزادي آن تقاضاي پول کرده بودند، سپيده دم يک کشتي ايراني، سپس يک کشتي ژاپني و پس از آن يک کشتي آلماني را در اين خليج ربودند و به آب هاي سومالي منتقل کردند.
ربودن سه کشتي در يک روز سر و صداي زيادي به پا کرد و اين باعث شد همه نگاه ها به سوي اين منطقه معطوف شود.
کشتي ايران- ديانت در اسارت دزدان سوماليايي
کشتي «ايران-ديانت» که با 29 خدمه براي انجام تعميرات در چين به سر مي برد پس از پايان تعميرات به اجاره شرکت هنريش آلمان با محموله سنگ ها و مواد معدني به مقصد رتردام هلند حرکت کرد. در سپيده دم 21 آگوست در حالي که اين کشتي بيش از 200 مايل با آب هاي سومالي فاصله داشت به محاصره قايق هاي تندرو و دزدان دريايي درآمد. دزدان دريايي با استفاده از طناب از اطراف کشتي بالا آمدند و آن را تصرف کرده و به سمت آب هاي سومالي هدايت کردند. پس از آن مذاکرات بين شرکت کشتيراني جمهوري اسلامي و دزدان دريايي براي آزادي کشتي و خدمه آن برگزار شد که به نتيجه هم رسيد.
