پنگوئن آرام اوج مي گيرد
رضا جوالچي
کساني که با دنياي وسيع کامپيوتر آشنايي بسيار کمي هم دارند حتماً بارها نام سيستم عامل را شنيده اند. به نوعي بايد گفت هيچ کامپيوتري بدون سيستم عامل نمي تواند درگاهي را براي ورود کاربران بگشايد. در تعريف ساده سيستم عامل بايد گفت جامع ترين و کامل ترين سيستمي است که وظيفه مديريت سخت افزار را بر عهده دارد و اين سيستم عامل است که رابطه بين سخت افزار و ساير برنامه ها را شکل مي دهد.
امروزه براي کامپيوترها انواع سيستم عامل ها تعريف شده است که از جمله آنها مي توان به مواردي همچون داس، يونيکس، لينوکس، اپل و... اشاره داشت هر چند گفتني است محبوب ترين سيستم عامل کامپيوترهاي شخصي چيزي جز سيستم عامل ويندوز نيست.
تولد يک سيستم عامل
با شنيدن سيستم عامل اين سوال براي بسياري مطرح مي شود که سيستم عامل از چه زماني پا به عرصه دنياي شگفت انگيز کامپيوتر گذاشته است. در اين باره گفته مي شود، در سال 1991در حالي که جنگ سرد رو به پايان مي رفت در دنياي کامپيوتر تحولي آغاز شده بود؛ تحولي که در آن آينده بسيار روشني ديده مي شد چرا که با وجود قدرت سخت افزارهاي جديد، محدوديت هاي کامپيوترها رو به پايان مي رفت اما با اين همه باز هم فقدان عميق در حيطه سيستم عامل مشهود بود.
داس اولين سيستم عامل به شمار مي رود و به نوعي بايد گفت داس، امپراتوري کامپيوترهاي شخصي را در دست داشت. سيستم عامل بي استخواني که با قيمت 50 هزار دلار از يک هکر سياتلي توسط بيل گيتس خريداري شده و با يک استراتژي تجاري هوشمند، به تمام گوشه هاي جهان رخنه کرده بود و کاربران PC انتخاب ديگري نداشتند. هر چند کامپيوترهاي اپل مکينتاش در اين ميان بهتر بودند اما قيمت هاي نجومي، آنها را از دسترس اکثر افراد خارج مي ساخت و آن سوي ديگر دنياي يونيکس قرار داشت ولي يونيکس به خودي خود بسيار گرانقيمت بود. آنقدر گرانقيمت که کاربران کامپيوترهاي شخصي جرات نزديک شدن به آن را نداشتند. کد منبع يونيکس که توسط آزمايشگاه هاي بل بين دانشگاه ها توزيع شده بود، محتاطانه محافظت مي شد تا براي عموم فاش نشود. براي حل شدن اين مساله، هيچ يک از توليدکنندگان نرم افزار راه حلي ارائه ندادند.
به نظر مي رسيد اين راه حل به صورت سيستم عامل MINIX ارائه شد. اين سيستم عامل که از ابتدا توسط اندرو اس. تاننباوم پروفسور هلندي نوشته شده بود به منظور تدريس عمليات داخلي يک سيستم عامل واقعي بود. اين سيستم عامل براي اجرا روي پردازنده هاي 8086 اينتل طراحي شده بود و به زودي بازار را اشباع کرد.
به عنوان يک سيستم عامل، MINIX خيلي خوب نبود. ولي مزيت اصلي آن، در دسترس بودن کد منبع آن بود. هر کس که کتاب سيستم عامل تاننباوم را تهيه مي کرد، به 12 هزار خط کد نوشته شده به زبان C و اسمبلي نيز دسترسي پيدا مي کرد. براي نخستين بار، يک برنامه نويس يا هکر مشتاق مي توانست کد منبع سيستم عامل را مطالعه کند. چيزي که سازندگان نرم افزارها آن را محدود کرده بودند. يک نويسنده بسيار خوب، يعني تاننباوم، باعث فعاليت مغزهاي متفکر علوم کامپيوتري در زمينه بحث و گفت وگو براي ايجاد سيستم عامل شد. دانشجويان کامپيوتر در سراسر دنيا با خواندن کتاب و کدهاي منبع، سيستمي را که در کامپيوترشان در حال اجرا بود، درک کردند و يکي از آنها لينوس توروالدز نام داشت.
کودکي به نام لينوکس
در سال 1991، لينوس بنديکت توروالدز دانشجوي سال دوم علوم کامپيوتر دانشگاه هلسينکي فنلاند و يک هکر خود آموخته بود. اين فنلاندي
21 ساله، عاشق وصله پينه کردن محدوديت هايي بود که سيستم را تحت فشار قرار مي دادند. ولي مهم ترين چيزي که وجود نداشت يک سيستم عامل بود که بتواند نيازهاي حرفه يي ها را برآورده کند. در اين ميان سيستم عامل MINIX خوب بود اما اين سيستم عامل مخصوص دانش آموزان بود و بيشتر به عنوان يک ابزار آموزشي قلمداد مي شد تا ابزاري قدرتمند براي به کارگيري در امور جدي.
به هرحال در اين زمان برنامه نويسان سراسر دنيا پروژه گنو (GNU) که توسط ريچارد استالمن آغاز شده بود را مورد بررسي قرار دادند. هدف اين پروژه ايجاد حرکتي براي فراهم کردن نرم افزارهاي رايگان و در عين حال با کيفيت بود. استالمن خط مشي خود را از آزمايشگاه معروف هوش مصنوعي دانشگاه MIT با ايجاد برنامه ويرايشگر emacs در اواخر دهه 70 آغاز کرد و تا اوايل دهه 80 بيشتر برنامه نويسان نخبه آزمايشگاه هاي هوش مصنوعي MIT جذب شرکت هاي نرم افزاري تجاري شده بودند و با آنها قرارداد هاي حفظ اسرار امضا شده بود. ولي استالمن ديدگاه متفاوتي داشت چرا که وي بر اين باور بود که برخلاف ساير توليدات، نرم افزار بايد از محدوديت هاي کپي و ايجاد تغييرات در آن آزاد باشد تا بتوان روز به روز نرم افزارهاي بهتر و کارآمدتري توليد کرد.
بنابراين استالمن با اعلاميه معروف خود در سال 1983، پروژه GNU را آغاز کرد. وي حرکتي را آغاز کرد تا با فلسفه خودش به توليد و ارائه نرم افزار بپردازد. نام GNU مخفف GNU is Not Unix است. ولي براي رسيدن به روياي خود براي ايجاد يک سيستم عامل رايگان، وي ابتدا نياز داشت تا ابزارهاي لازم براي اين کار را ايجاد کند. بنابراين در سال 1984 استالمن شروع به نوشتن و ايجاد کامپايلر زبان C گنو موسوم به GCC کرد؛ ابزاري مبهوت کننده براي برنامه نويسان مستقل. وي با جادوگري افسانه يي خود به تنهايي ابزاري را ايجاد کرد که برتر از تمام ابزارهايي که تمام گروه هاي برنامه نويسان تجاري ايجاد کرده بودند قرار گرفت.
بعد از آن در 25 آگوست سال 91 نامه تاريخي به گروه خبري MINIX از طرف لينوس بنديکت توروالدز ارسال شد. در اين نامه آمده بود؛ «من در حال تهيه يک سيستم عامل رايگان فقط به عنوان سرگرمي و نه به بزرگي و حرفه يي GNU براي دستگاه هاي 386 و 486 هستم. اين کار از آوريل شروع شده و در حال آماده شدن است. من مايلم نظرات کاربران را در مورد چيزهايي که در MINIX دوست دارند يا ندارند، جمع آوري کنم و...»
همان طور که در اين نامه مشخص است، خود توروالدز هم باور نمي کرد مخلوقش آنقدر بزرگ شود که چنين تحولي در دنياي کامپيوترها ايجاد کند. لينوکس نسخه 01/0 در اواسط سپتامبر 91 منتشر شد و روي اينترنت قرار گرفت و شور و اشتياقي فراوان حول آن به وجود آمد و به نوعي کدهاي آن دانلود و آزمايش شدند و پس از بهينه سازي به توروالدز بازگردانده شدند و بعد از آن در 5 اکتبر لينوکس نخسه 02/0 آماده شد و بعد از مدتي نسخه سه نيز تهيه شد اما با اين حال هنوز لينوکس فقط چيزي کمي بيشتر از يک فرم اسکلت بود. اين سيستم عامل فقط ديسک هاي سخت AT را پشتيباني مي کرد و ورود به سيستم نداشت و مستقيماً به خط فرمان بوت مي شد. در همان ايام توروالدز از طرف اندرو تاننباوم، معلم بزرگي که MINIX را نوشته بود مورد مواخذ قرار گرفت. تاننباوم براي توروالدز نوشت؛ «من بر اين نکته تاکيد دارم که ايجاد يک هسته يکپارچه در سال 1991 يک اشتباه پايه يي بود. خدا را شکر که شما شاگرد من نيستيد، چرا که براي چنين طرحي نمره بالايي نمي گرفتيد.»
