نقش پررنگ حمایت‌های اجتماعی در پیشگیری از ابتلای زنان به اچ‌آی‌وی/ایدز

یافته‌های یک پژوهش تاکید می‌کند از آنجاکه راه اصلی انتقال اچ آی وی «ایدز» در زنان،‌ از راه جنسی است، توجه ویژه به عوامل تقویت‌کننده توانایی زنان برای محافظت در برابر اچ آی وی از اهمیت خاصی برخوردار است.

به گزارش سرویس پژوهشی ایسنا، افزایش انتقال اچ آی وی از راه جنسی، یکی از نگرانی‌های جدی بخش سلامت است و به رغم تلاش‌های انجام شده در زمینه پیشگیری از این بیماری، راه اصلی ابتلای زنان کشور به این بیماری محسوب می‌شود.

در حال حاضر نگرانی های جدی درخصوص افزایش انتقال اچ آی وی/ ایدز از راه جنسی وجود دارد و در صورت عدم اقدام به موقع برای پیشگیری، ممکن است فرصت‌های بسیاری از دست برود.

با وجود برنامه‌های متعدد پیشگیری با هدف کاهش گسترش اچ آی وی/ ایدز میزان بروز این عفونت در کشورها همچنان در سطح بالایی قرار دارد.

به گفته محققان، علاوه بر مستعد بودن زیست‌شناختی زنان و دختران نسبت به انتقال اچ آی وی/ ایدز، چالش‌های اجتماعی،‌ فرهنگی و نیز قانونی متعددی آنان را آسیب‌پذیرتر می‌سازد.

به‌طور کلی زنان دو تا چهار برابر مردان مستعد ابتلا به انتقال اچ آی وی/ ایدز بوده و بیش از نیمی از تمامی موارد جدید عفونت در دنیا در این گروه‌ها رخ می‌دهد.

در کنار عامل زیست شناختی به عنوان یکی از عوامل خطرساز انتقال اچ آی وی/ ایدز در زنان، به واسطه گستردگی بافت مخاطی دستگاه تناسلی زن در تماس‌های جنسی و نیز قرار گرفتن در معرض مایع منی که بار ویروسی بالایی در افراد آلوده به ویروس نقص ایمنی انسان دارد، عوامل دیگری مانند هنجارها و نقش‌های جنسیتی و ارتباطات بین زن و مرد، مسائل اقتصادی و فقر و نابرابری‌های جنسیتی در گسترش نامتناسب انتقال اچ آی وی/ ایدز، در زنان نقش مهمی برعهده دارند.

طبق پژوهش‌های انجام شده، اغلب برنامه‌های پیشگیری از اچی آی وی ایدز، تصمیم‌گیری‌های جنسی را به‌طور مساوی در اختیار زن و مرد می‌دانند و این واقعیت که قدرت مبتنی بر جنسیت در روابط بین زن و همسر وی بر رفتارهای جنسی تاثیر می‌گذارند را نادیده می‌گیرند.

توجه صرف به عوامل فردی و نادیده گرفتن عوامل اجتماعی، فرهنگی و قانونی موثر بر رفتارهای مرتبط با انتقال اچ آی وی، شکست برنامه‌های مداخله‌ای را به دنبال داشته است. چنانکه برنامه‌های آموزشی و پیشگیری از اچ آی وی که فقر و نیاز مالی، خشونت و قدرت مبتنی بر جنسیت در روابط ، توانمندی زنان و سوءمصرف مواد را مورد توجه قرار می‌دهند از موفقیت بیشتری برخوردار هستند.

در این میان، حمایت‌های اجتماعی می‌تواند موفقیت بیشتری را در برنامه‌های پیشگیری از اچ آی وی موجب شود؛ به طوری که زنانی که مورد علاقه بودن و نیز مورد احترام بودن در آنها بیشتر احساس می‌شود، جسارت و توانایی بیشتری برای پیشنهاد استفاده از لوازم پیشگیری از ایدز را به همسر خود می‌دهند.

شواهد نشان می‌دهد افرادی که حمایت اجتماعی بیشتری درک می‌کنند از میزان مرگ و میر ناشی از استرس‌های زندگی برای آنها کاسته می‌شود. حمایت اجتماعی در ابعاد مختلفی از قبیل حمایت‌های اطلاعاتی،‌ ابزاری و عاطفی و نیز از منابع مختلف حمایتی همچون دوستان و اقوام، همسر و جامعه و دولت می‌تواند پیشگویی‌کننده مهمی در بیماری زایی و مرگ و میر برخی از بیماری‌ها محسوب شود. هر چند بطور عمده صحت این ادعا در پیامدهای روانشناختی نظیر افسردگی و اضطراب مورد بررسی قرار گرفته است.

تاکنون نقش حمایت اجتماعی در رفتارهای مرتبط با اچ آی وی در زنان در معرض خطر در کشور بررسی نشده است از این رو پژوهشی با هدف بررسی مفهوم حمایت اجتماعی و ابعاد مختلف آن در زمینه رفتار محافظت کننده جنسی از دیدگاه زنان در معرض خطر اچ آی وی و بر اساس تجربیات آنها انجام شده است.

نمونه‌های این پژوهش زنان بالای 18 سال در معرض بیشترین خطر برای ابتلا به اچ آی وی بودند و زنانی را شامل می‌شدند که همسران مردان مصرف کننده تزریقی مواد یا مردان اچ آی وی مثبت یا خود مصرف کننده مواد بودند.

نتایج این پژوهش نشان داد که از نظر اغلب مشارکت کنندگان، برخورداری از حمایت‌های عاطفی و اطلاعاتی و ابزاری از منابع مختلف در کاهش آسیب‌های اجتماعی بویژه برای زنان نقش بسیار مهمی داشته و با افزایش اعتماد به نفس و توانایی آنها در محافظت در برابر اچ آی وی همراه بوده است.

زنان در معرض خطر حمایت‌های اعمال شده از سوی خانواده،‌ همسر و دولت را در افزایش آگاهی در زمینه پیشگیری،‌ درک خطر و رفتارهای مددجویانه همچون انجام مشاوره‌ها و آزمایش اچ آی وی، ترک مصرف مواد و توانمندی مالی موثر دانسته و آن را زمینه‌ساز توانایی درک شده برای شکل‌گیری رفتار محافظت‌کننده می‌دانستند.

طبق یافته‌های این پژوهش که توسط فهمیه رمضانی تهرانی و همکاران وی انجام شده، به طور کلی مفاهیم تبیین شده در این طبقه،‌ در زیر طبقه حمایت های عاطفی، اطلاعاتی و ابزاری جای گرفتند.

نمونه‌های این پژوهش، حمایت عاطفی خانواده را فرصتی برای رشد و بهبود شرایط زندگی خود می دانستند که زمینه ساز درک توانایی آنها برای محافظت از خود در برابر اچ آی وی ایدز می‌شد.

عشق در روابط همسران، درک نیازها و شرایط خاص توسط خانواده و حمایت عاطفی آنها از فرزندان، حمایت اطلاعاتی و نقش آ‌موزش درباره اچ آی وی ایدز و راه‌های انتقال آن،‌ لزوم اطلاع رسانی و آموزش عمومی از سنین پایین،‌ کسب اطلاعات از مراکز مشاوره،‌ حمایت ابزاری (اغلب زنان مورد بررسی در این پژوهش معتقد بوده‌اند در صورتی که ناچار به پرداخت هزینه برای مشاوره یا دریافت خدمات بودند،‌ به احتمال زیاد به مراکز مراجعه نمی کردند)،‌ دسترسی آسان و رایگان به مشاوره و آزمایش اچ آی وی (امکاناتی که بطور رایگان در مشاوره‌های بیماری‌های رفتاری ارائه می‌شد،‌ منجر به افزایش اعتماد به نفس و توانایی محافظت از خود در زنان شده است) کمک مالی برای رفع نیاز،‌ ایجاد اشتغال، نیاز به وسیله پیشگیری زنانه ، حمایت‌های قانونی و نظارت،‌ از جمله مواردی بوده اند که نمونه‌های این پژوهش به عنوان حمایت‌های عاطفی،‌اطلاعاتی و ابزاری مورد نیاز و موثر در پیشگیری از اچ آی وی ایدز در زنان به آنها اشاره کرده‌اند.

بر اساس یافته‌های این پژوهش به طور کلی بی‌خانمانی خطر ابتلا به اچ آی وی را افزایش می دهد و بخشی از این افزایش خطر به رفتارهای پرخطر جنسی در زنان بی‌خانمان مربوط می شود. همچنین نقش فقر و مشکلات مالی در مطالعه حاضر نیز مشهود بوده است؛ فقر به عنوان متغیری قدرتمند در گسترش اچ آی وی نقش ایفا می‌کند.

این پژوهش تاکید می‌کند از آنجاکه راه اصلی انتقال اچ آی وی / ایدز در زنان،‌ انتقال جنسی است، توجه ویژه به عوامل تقویت کننده توانایی زنان برای محافظت در برابر اچ آی وی از اهمیت خاصی برخوردار است.

نمونه‌های این پژوهش همچنین میزان آگاهی خود و به طور کلی جامعه درباره اچ آی وی / ایدز را ناکافی ارزیابی کرده و معتقد بودند رسانه‌ها، آموزش و پرورش و مراکز بهداشتی می توانند حمایت اطلاعاتی در این زمینه ارائه کنند.