گروه حوادث؛ «سينما جمهوري(نياگاراي سابق )در آتش سوخت.» اين خبر نخستين
بار ساعت 4/30 بامداد ديروز با به صدا درآمدن آژير خطر ايستگاه هاي 40 و
46 سازمان آتش نشاني اعلام شد و دو دقيقه طول کشيد تا امدادگران خود را به
خيابان جمهوري، تقاطع خيابان وليعصر برسانند و شاهد شعله هاي سرکشي باشند
که بنايي 50 ساله را فرا گرفته بود. هنوز علت اين حريق مشخص نشده و
کارشناسان سازمان آتش نشاني در حال بررسي علت وقوع آتش سوزي بزرگي هستند
که طبقه اول سينما جمهوري را تخريب کرد. روابط عمومي سازمان آتش نشاني
تهران گزارش داد؛ «نخستين نيروهاي آتش نشاني وقتي به محل رسيدند با حجم
عظيمي از دود و شعله که از ساختمان سينما به بيرون زبانه مي کشيد روبه رو
شدند و در پي درخواست نيروي کمکي از سوي فرمانده اولين گروه اعزامي، ستاد
فرماندهي آتش نشاني بي درنگ نيروهاي 6 ايستگاه ديگر را نيز براي
امدادرساني اعزام کرد.»به رغم حضور گسترده آتش نشانان مهار حريق دشوار مي
نمود به ويژه آنکه سينما در ميان مراکز توليد پوشاک و مغازه و انبارهاي
لوازم صوتي- تصويري و گوشي تلفن همراه محصور شده بود و سرايت شعله ها به
ساختمان هاي مجاور مي توانست فاجعه يي بزرگ را رقم بزند. بهروز تشکر- مدير
روابط عمومي سازمان آتش نشاني- در اين باره گفت؛ «با توجه به گستردگي آتش
که دود و شعله آن آسمان خيابان جمهوري را فرا گرفته بود امدادگران عمليات
را از چهار جهت پي گرفتند و در همان لحظات اوليه مانع پيشروي آتش شدند.»با
کنترل آتش عمليات وارد مرحله دوم شد؛ ورود به سينما. آتش نشانان از موقعيت
داخل سينما بي اطلاع بودند و هيچ راهنمايي هم وجود نداشت. همچنين کرکره
هاي فلزي و درها قفل بود. تشکر درباره اين مرحله از عمليات توضيح داد؛«آتش
نشانان با استفاده از دستگاه برش وارد محوطه داخلي شدند. بسته بودن درها،
نبود راهنما در محل، شعله هاي آتش و ريزش اجسام گداخته عمليات را طاقت
فرسا کرده بود.» در همان لحظاتي که گروهي از آتش نشانان درتلاش بودند حريق
را مهار کنند تيمي ديگر به نجات حادثه ديدگان شتافتند. سرايدار سينما و
خانواده اش که ميان شعله ها گرفتار شده بودند، خود را به پشت بام رساندند
و پنج نفر از کارگران کارگاه هاي توليدي پوشاک نيز در ضلع شرقي سينما در
طبقات فوقاني گرفتار دود شديد شده و در معرض خطر قرار گرفته بودند.
سرانجام پس از گذشت سه ساعت آتش به صورت کامل خاموش شد و حادثه بدون تلفات
و سرايت حريق به ساختمان هاي مجاور پايان يافت. محمد بيات - معاون عمليات
سازمان آتش نشاني تهران - درباره ابعاد اين حادثه توضيح داد؛ «سالن اصلي
اين سينما به طور کامل شعله ور شده بود. همچنين امدادگران در جست وجوي
قسمت هاي مختلف سينما متوجه شدند بالکن سالن اصلي با ديوارهاي پيش ساخته
مسدود شده و از آن محل به عنوان سالن شماره دو براي پخش فيلم استفاده مي
شده و پرده و ديوار هاي ضد صداي اين قسمت هم دچار آتش سوزي شده است. به
همين دليل آتش نشانان به مقابله با حريق در قسمت فوقاني سالن اصلي
پرداختند و مانع سرايت آتش به قسمت کافي شاپ در ضلع غربي طبقه دوم شدند و
از آتش گرفتن صندلي هاي سالن شماره دو نيز جلوگيري کردند.» در حالي که اين
مقام آتش نشاني از جلوگيري سرايت آتش به کافه آنتراکت واقع در طبقه دوم
سينما خبر داده، وسايل موجود در اين بخش ساختمان به خاطر حرارت زياد ناشي
از حريق از بين رفته و خسارت جدي ديده است. بنابراين گزارش اين حادثه در
حالي رخ داد که فعاليت کافه آنتراکت در طبقه دوم سينماي جمهوري با مديريت
علي مصفا و ليلا حاتمي اخيراً بحث برانگيز شده بود و همين امر به شايعاتي
مبني بر عمدي بودن حادثه دامن زده است. با اين وجود هنوز هيچ عامل قطعي
براي حادثه پيدا نشده و به گفته بهروز تشکر علت حادثه اعم از عمدي يا غير
عمدي بودن در دست بررسي است.
گروه فرهنگي، خسرو نقيبي؛ انگار قرار نيست سينما جمهوري يا همان نياگاراي
دهه هاي 40 و 50 که بخشي از خاطره جمعي متولدان دهه هاي 20 و 30 است، رنگ
آرامش به خود ببيند. اين نکته وقتي دوباره تاييد شد که ساعت چهار بامداد
جمعه خانواده حاتمي و علي مصفا متوجه شدند سينماي دوباره احياشده نيمه دهه
80 در شعله هاي آتش سوخته است. اين پايان يک مقطع ديگر از عمر سينمايي است
که روزگاري چراغ هاي نئون قرمزرنگ اش بخشي از جلوه خيابان جمهوري به حساب
مي آمد و از نشانه هاي تهران مدرن به حساب مي آمد.
سوختن يا سوزاندن؟هنوز دليل رسمي آتش سوزي سينما جمهوري که به تخريب بدنه اصلي اين سينما
انجاميد اعلام نشده است اما از صبح روز گذشته و بلافاصله پس از انتشار
خبر، گمانه هاي مختلف فرهنگي و سياسي به ميان آمد که دلايل آتش گرفتن
سينما را عمدي ارزيابي مي کردند. از جمله اين دلايل مي توان به حرف هاي
اخير ليلا حاتمي که از مالکان فعلي سينما دانسته مي شود و بدل شدن کافه
آنتراکت به يکي از مهم ترين پاتوق هاي روشنفکري اين سال ها و شايعه حضور
نيروهاي ناشناس در دفتر سينما و کندن عکس هاي محمدعلي فردين و ديگر
بازيگران قديمي از فضاي سينما اشاره کرد. با اين حال هنوز هيچ خبري مبني
بر سوختن يا سوزاندن سينما به شکل رسمي منتشر نشده؛ آتش سوزي گسترده يي که
از داخل سينما شروع شده و به سرعت تمام سالن اصلي را در خود گرفته است.
سينما نياگارابرخلاف آنچه روز گذشته در خبرگزاري ها منتشر شد، ظرفيت سالن سينما نياگارا
در سال 1337 و در هفتم ارديبهشت ماه که روز افتتاح آن بوده، 1048 نفر بوده
و درجه کيفي يک داشته است. نياگارا يکي از ده ها بناي مهمي است که ارامنه
در تهران دهه هاي 20 و 30 معماري کرده اند. معمار اين سالن پل آبکار بوده
است. ويژگي مهم سينمايي که عبدالحسين هوماني در سال 37 مديريتش را بر عهده
گرفت و از آن شرکت سهامي نياگارا بود، به جز ظرفيت بالا، تراس بزرگي بود
که هنوز هم وقتي از سمت بهارستان به طرف جمهوري حرکت مي کني قابل مشاهده
است؛ تراس معروف نياگارا با 1700 صندلي.سينما نياگارا در سال 1346 به
عبدالله تنها واگذار شد و در سال 1351 محمدعلي فردين همراه با رحمان گلزار
که سازنده شهرک اکباتان نيز بود سهام سينما را خريداري کردند. اولين
پروانه فعاليت اين گروه که در دسترس است، به تاريخ 29 بهمن 1353 ثبت شده و
فهرست شرکا اين افراد بوده اند؛ محمدعلي، عاطفه و آمنه فردين که 50 درصد
سهام را در اختيار داشته اند و رحمان گلزار که 50 درصد ديگر را به دست
آورده بود. سينما نياگارا تا زمان پيروزي انقلاب با اين ترکيب مديريتي
فعاليت مي کرد.
پس از انقلاببا فرونشستن آتش انقلاب و خشم مردم، سينما دوباره به کانون توجه برمي گردد
و در همين زمان است که بنياد مستضعفان 50 درصد سهام گلزار را به دست مي
گيرد و سينما نياگارا به سينما جمهوري تبديل مي شود؛ نامي که خيابان اصلي
هم همان را به خود گرفته است. محمدعلي فردين هم که ديگر اجازه حضور در
بدنه سينما را ندارد، مديريت سالن را به برادرش عبدالله فردين واگذار مي
کند. در اواسط دهه 60 درهاي سالن به دليل آنچه «عدم بازدهي مالي» ناميده
مي شود، بسته مي شوند و در همين مقطع بنياد مستضعفان سهم گلزار را به شهرک
اکباتان برمي گرداند. سينما دوباره و اين بار با ظرفيت 893 نفر در سالن
اصلي و بالکن دوباره بازگشايي مي شود و در مقطعي اداره سينما را علي حاتمي
همراه با محمدعلي فردين عهده دار مي شوند. پس از درگذشت فردين سينما به
وراث او مي رسد و سرانجام در پي تغيير و تحولات، خانواده حاتمي سهام سينما
را خريداري مي کنند. مالک اصلي سينما زهرا حاتمي همسر فيلمساز فقيد علي
حاتمي تا زمان آتش سوزي روز گذشته آخرين مالک سينما جمهوري به حساب مي آيد.
تغيير چهرهسينما جمهوري در دو سال اخير تغييرات فاحشي کرده بود؛ فضاي دلمرده و آرام
سينما، پس از آن که ليلا حاتمي و علي مصفا کافه آنتراکت را در طبقه دوم
اين بنا راه اندازي کردند و کلوپ فيلم شان نمايش آثار کوتاه و مستند جدي
را شروع کرد پاي افراد زيادي از طبقه فرهنگي دوباره به خيابان جمهوري -
خياباني که روزگاري به واسطه خود نياگارا و لاله زار و نادري پاتوق طبقه
فرهنگي بود - باز شد. سالن هاي سينما بازسازي جدي شدند و سينما بي هيچ
شباهتي به سالن هاي ديگر آن منطقه از بهترين سينماهاي تهران ارزيابي مي
شد. آتش سوزي اما بلاي جان اين سينما بوده است؛ وقتي به ياد بياوريم که يک
بار هم درست پس از بازسازي ها و پيش از افتتاح سالن طعمه حريق شده بود و
سينما جمهوري دوباره از نو ساخته شد.
انتظارهنوز مشخص نيست سرنوشت سينما جمهوري چه خواهد شد. فعلاً همه منتظرند تا
نظر نهايي درباره دليل آتش سوزي منتشر شود و شايعات فرهنگي و سياسي حول
ماجرا فروکش کند. سينما جمهوري چه آن زمان که نياگارا بود و چه بعدها که
جمهوري شد، همواره از پس اتفاقات سخت سلامت بيرون آمده و بناي کناري تقاطع
جمهوري و ابوريحان دوباره قامت راست کرده است. به ويژه حالا که اين سينما
و کافه اش بخشي از مخاطبان را دوباره به سينما سوق داده، نمي توان تعطيلي
اش را بي تفاوت نظاره کرد. همه منتظر واکنش هاي تازه به اين خبر هستند..
