شيرينيهاي سنتي و قديمي يزد

حلوا توتك (Tootok ) :
اين غذا را بيشتر در فصل زمستان استفاده مي كرده اند . طرز تهيه : توت خشك را يكي دو ساعت خيس كرده بعد كمي مي جوشانند ، ماليده و در پارچه نازكي صاف مي كنند ، كمي روغن را در قابلمه ريخته ، آرد گندم و زردچوبه را كمي بو داده (سرخ كرده) ، آب توت را در آن ريخته بعد به هم مي زنند تا كمي جوش بخورد . هل كوبيده را به آن اضافه مي كنندودر سيني ريخته بعد از سرد شدن به صورت لوزي بريده مصرفي مي كنند.
«

حلواي ارزن :
بعد از پوست كندن ارزن ، ارزن را پخته و آب توت را كه قبلاً خيس كرده و صاف كرده اند در آن مي ريختند و پس از كمي جوشاندن در سيني ريخته پس از سرد شدن آنرا به صورت لوزي مي بريدند و بجاي ميوه مصرف مي كرده اند نيز در موقع سردرد و دندان درد از آن استفاده مي كردند .
«

ترحلوا ( Tarhalva ) :
تركيبي از آرد ، روغن گوسفند ، هل ، گلاب ،‌ دارچين ، شكر و آب
آرد گندم را در روغن گوسفند به تعبير محلي بو داده (برشته مي كنند) به آن آب ، شكر ، گلاب ، هل و دارچين افزوده ، هم به صورت گرم و هم سرد شده آن را جهت تقويت زائو مصرف مي كنند .
«

حلواي ترك ( Tarak ) :
عبارت بود از جوشانده روغن گوسفند (بزغاله) ، زردچوبه ، سياه دانه ، مغز بادام ، گردو ، نبات ، آرد برنج ، شكر و هل كه براي پذيرايي ديدار كنندگان از زائو مصرف مي شود .
«

حلوا تخ تخك ( Takh Takhok ) :
بدين منظور چاشني حلوا ارده را بلند تر بر مي دارند ـ شكر را بيشتر مي جوشانند ـ‌ كنجد را داخل سيني پهن كرده ، چاشني اضافه كرده ، مجدداً كنجد اضافه كرده و ... حلوا تخ تخك به دو صورت شكري و آردي تهيه مي شود .
«
حلواي سوهان يا چس توره ( Chesetoorah ) :
موادي كه در تهيه حلواي سوهان به كار برده مي شود عبارت است از :
رازيانه ، تخم گشنيز ، جوانه گندم بلغور شده ، شيره ، ارده ، زنجبيل ، گلاب و هل ، چس توره تنها در اردكان مصرف دارد و در لغت به معني فضولات شغال است .
«

لتير يا براتي :
در ماه برات ( Barati ) ـ ماه شعبان ـ مصرف مي شود و آن يك نوع نان كوچك است كه با روغن تهيه مي شود . رنگ اين نان حتماً بايد زرد باشد لذا خمير آن را با زردچوبه يا گل خشك كه از بوته گياه محلي است و گلهاي زردي دارد در هم مي آميزند و با روغن در قطع كوچك مي پزند .
«

ماقوت :
ماقوت يا به تعبير محلي ماقوتك از جوشانده نشاسته به دست مي آيد ، سرد شده آن ، به صورت ژل مانند و با افزودن شيره نبات يا شيره انگور به عنوان ميوه مصرف دارد .

شيربرنج :
تركيبي از برنج ، شير گاو ، شكر و آب
برنج از قبل خيس شده را جوشانده تا به تعبير محلي وارود ـ Varavad ـ ( دانه هاي برنج له شود ) پس از آن شيرگاو و شكر را اضافه كرده ،‌ شير برنج حاصله سرد يا گرم به عنوان ميوه يا غذا در سرما خوردگي مصرف دارد .

سورك ( Soorok ) :
تركيبي از آرد گندم ، گل زردك ،‌ تخم گشنيز ، كف دريا ، خمير مايه نان را به صورت خمير ورز داده و در تاوه با روغن ارده سرخ كرده با اضافه كردن شكر در خيرات اموات مصرف مي شود . سورك در بين زرتشتيان نيز متداول است .

غذاهاي زرتشتي :

نان شير :
براي تهيه نان شير ، نخست آرد گندم را بيخته و مقداري از آن را براي پتكين بر مي دارند . سپس بقيه را با شير ، مايه خمير ، روغن ، شكر ، هل ، گلاب و كمي آب به خمير تبديل مي كنند . خمير را خوب مچ مي دهند و مدتي مي گذارند تا براي پخت آماده شود . خمير آماده شده را به چانه هاي كوچك تقسيم مي كنند و چانه ها را بر پشت سيني بزرگي كه روي سفره اي نهاده اند قرار مي دهند و هركدام را با چله پيچ به شكل دايره يا بيضي پهن مي كنند و كمي تخم خرفه را براي تزيين روي آن مي پاشند و يك بار ديگر چله پيچ را روي خمير مي غلتانند تا دانه هاي خرفه كاملاً به خمير بچسبد . آنگاه خمير پهن شده را روي نان بند قرار مي دهند و به تنور مي چسبانند .

كماچ شيرين :
نوعي نان شيريني است و مواد آن مخلوطي از آرد ، شكر ،‌ روغن ، مغز گردو و بادام ، هل و گلاب است و مانند كيك همزمان در ديگ هاي نسبتاً كوچك تهيه مي كنند .
براي برگزاري پنچه ي بزرگ ، نان پيه پياز ، حلواي سن و حلواي شكر و چند نمونه آش تهيه مي شود .


حلواي سن :
براي تهيه حلواي سن مقداري گندم جوانه زده را كه قبلاً خشك كرده اند در هاون مي كوبند تا كاملاً نرم شود . آنگاه بخشي از آن را همراه با مقدار كافي تخم رازيانه ، مغز گردو و مغز بادام آسياب مي كنند و بخشي ديگر از آن را به همان صورت كنار مي گذارند . مقدار كافي خرماي سياه را هم چند ساعت قبل در آب مي خيسانند تا براي حلوا آماده باشد آنگاه روغن را در ماهيتابه به خوبي داغ مي كنند و گندم هاي خرد شده را كه كنار نهاده بودند در آن مي ريزند سپس مخلوط آسياب شده را اضافه مي كنند تا كمي سرخ شود . آنگاه آب و خرما را به آن مي افزايند و با قاشق آن قدر به هم مي زنند تا سفت شود .

حلواي شكر :
براي پختن حلواي شكر روغن را در ماهيتابه به خوبي داغ مي كنند . ابتدا خلال هاي مغز سفيد شده بادام را كه قبلاً آماده كرده اند در روغن سرخ مي كنند . سپس آن را از روغن خارج كرده براي تزيين روي حلوا ، در ظرفي نگاه مي دارند . آنگاه گندم را در ماهيتابه مي ريزند و آن قدر به هم مي زنند تا به قهوه اي كم رنگ تغيير رنگ دهد . بعد شربتي را كه با آب و شكر و هل و گلاب تهيه كرده اند كم كم به آرد سرخ شده مي افزايند و مرتب به هم مي زنند تا حالت خميري پيدا كند . حلواي آماده شده را در بشقاب هايي پهن و صاف مي كنند و روي آن را با خلال هاي بادام سرخ شده كه از پيش تهيه شده بود تزيين مي كنند در مراسم « پنچه ي بزرگ كه پيش از نوروز به پاس حضور فروهرهاي در گذشتگان برپا مي شود خوراكي هاي ديگري هم تهيه مي گردد .»