از هک شدن سايت ساماندهي تا فراموش شدن بخشنامه دولتي

انتقاد به طرح ساماندهي

اعلام موضوع ساماندهي سايت هاي اينترنتي هرچند فضاي اينترنتي را با پرسش
هاي زيادي مواجه کرد از سوي ديگر اما نقدهاي مختلفي روي آن نگاشته شد.
بسياري با توجه به قابليت هاي فضاي وب اين پرسش را مطرح کردند که آيا
اساساً سايت هاي اينترنتي قابليت ثبت در يک مکان مشخص را دارند يا خير.
خصوصاً که تفاوت سايت هاي اينترنتي با نشريات چاپي هم در نوع مکان و زمان
انتشار است. در واقع ويژگي هاي وب اين امکان را به کاربران مي دهد که در
هر زمان و از هر مکان سايت خود را راه اندازي کنند و به همين دليل مي
توانند در بي مکاني و بي زماني به انتشار محتوا روي وب بپردازند. اين
موضوع ظاهراً چندان مورد توجه مسوولان ساماندهي سايت هاي اينترنتي قرار
نگرفته بود چراکه احتمالاً آنها توجه خود را روي اين موضوع قرار داده
بودند که سايت هاي اينترنتي براي جلوگيري از فيلتر نشدن قطعاً ثبت نام
خواهند کرد.

گذشت زمان و مهلتي که مسوولان ساماندهي به سايت هاي اينترنتي دادند باعث
نشد استقبال از اين طرح قابل توجه باشد هرچند مسوولان ساماندهي در چند
مورد از استقبال سايت ها از اين طرح خبر دادند اما آنها هيچ گاه اطلاعات
دقيقي از ميزان ثبت نام ها اعلام نکردند و همين دليلي براي ايجاد شک و
شبهه در مورد استقبال از اين طرح شد. در مقابل اما انتقادهاي زيادي به اين
طرح در فضاي وب و رسانه ها مطرح شد. برخي سايت هاي اينترنتي حتي با ساخت
لوگوهايي با عنوان من ثبت نام نمي کنم رسماً مخالفت خود را با اين اقدام
اعلام مي کردند. در ميان منتقدان برخي چهره هاي وب فارسي نيز حضور داشتند.
يکي از مديران سرويس هاي وبلاگ فارسي در آن زمان با اشاره به مشکلاتي که
چنين طرحي مي تواند براي کاربران ايراني به وجود بياورد خاطرنشان کرد طرح
ساماندهي مي تواند به مهاجرت اينترنتي بسياري از کاربران ايراني منجر شود
به طوري که آنان از روي سايت هاي ايراني به سايت خارجي که اطلاعات آن
غيرقابل دستيابي است مهاجرت کنند.

انتقادها به طرح ساماندهي را مي توان به دو دسته تقسيم کرد؛ يک دسته
انتقادهايي که عمدتاً زمينه سياسي داشت و دوم انتقادهاي کارشناسي. در بحث
کارشناسي بسياري اعتقاد داشتند اساساً ساماندهي اين تعداد سايت اينترنتي
به طور يکجا قابل انجام نيست. برخي نيز از منظر حقوقي اين اقدام را مورد
بحث و ارزيابي قرار دادند؛ موضوعي که به گفته آنها عدم رعايت سلسله مراتب
و جايگاه تعريف شده براي فرآيند قانونگذاري در کشور بود. به اعتقاد اين
گروه ايده يي که در اندازه و وسعت يک بخشنامه درون دستگاهي است به ساير
دستگاه ها تعميم پذيرفته است.

در همين حال برخي نيز اين پرسش را مطرح کردند که تکليف مقايسه سايت هاي
فارسي و خارجي چه مي شود. در حالي که سايت هاي داخلي باسابقه ممکن است به
دليل عدم ثبت نام مورد فيلتر و در معرض تعطيلي قرار گيرند سايت هاي خارجي
با هويت نامعلوم عملاً مجاز به فعاليت خواهند بود و اين عملاً تبعيضي
ناخواسته را عليه سايت هاي فارسي و فعالان وب فارسي ايجاد مي کند. موضوع
حتي به ملاک تشخيص سايت هاي فارسي و خارجي هم کشيده شد. ملاک ارزيابي و
تشخيص سايت هاي داخلي از خارجي چيست، زبان؟ به اين ترتيب ممکن است يک سايت
انتقادي خارجي با زبان متفاوت امکان فعاليت داشته باشد و فيلتر نشود اما
سايت فارسي با محتواي مناسب به دليل ثبت نشدن ممکن است فيلتر و تعطيل شود.


نکته ديگري که برخي ديگر در انتقاد به اين طرح به آن اشاره مي کردند موضوع
مسووليت پذيري مديران سايت ها بود. گفته مي شد بسياري از مديران سايت هاي
ايراني به دليل تبعات احتمالي مشخص شدن نام آنها حاضر به ثبت نام در اين
پايگاه نخواهند بود. اين گروه که اغلب آنان سايت هاي با محتواي مجاز و گاه
بسيار مفيد را مديريت مي کنند به هر دليلي ممکن است عملاً در سايت
ساماندهي ثبت نام نکنند و به همين بابت احتمالاً مورد فيلتر قرار مي
گيرند. چنين موضوعي مي توانست به جريان توليد محتواي مفيد فارسي روي
اينترنت ضربه يي بزرگ بزند. موضوع توليد محتواي فارسي از آنجا اهميت مي
گيرد که در دنيا بسياري از کشورها کاربران را به ايجاد محتواي اينترنتي
ترغيب و تشويق مي کنند. در ايران نيز به دنبال چند سال گسترش اينترنت در
کشور موضوع توليد محتواي مفيد فارسي به طور خودکار از سوي کاربران علاقه
مند دنبال مي شد به طوري که هم اکنون بخش عمده محتواي فارسي اينترنت،
اطلاعات مفيد و قابل توجه است.

مسوولان ساماندهي سايت هاي اينترنتي اما خيلي زودتر از کاربران موضوع
ساماندهي سايت هاي اينترنتي را فراموش کردند. حتي پس از آنکه مهلتي که
آنان به سايت هاي اينترنتي داده بودند سپري شد، آنها موضوع را دنبال
نکردند و حالا پس از دو سال و پس از چند بار هک شدن سايت اينترنتي اين کار
و اصلاح نشدن آن به نظر مي رسد عملاً مسوولان ساماندهي اساساً اين طرح را
به فراموشي سپرده اند.

هکرها اخطار دادند

چند روز قبل گفته شد سايت هايي که در پايگاه اطلاع رساني سايت ساماندهي
ثبت نام کرده اند در جريان نمايشگاه رسانه هاي ديجيتال مورد ارزيابي قرار
مي گيرند ولي درست در روز نخست اين نمايشگاه اين سايت هک شد و عجيب آنکه
طي روزهاي بعد هم اصلاحي روي اين سايت صورت نگرفت به طوري که انگار عملاً
اختيار اين سايت از دست مسوولان به دست هکرها افتاده است. هکر يا هکرهايي
که سايت ساماندهي را مورد حمله قرار دادند، اما اين سايت را کاملاً حذف
نکردند. آنان با قرار دادن يک خبر روي بخش اخبار اين سايت به مسوولان آن
اخطار دادند اين سايت داراي مشکلات امنيتي است و بهتر است مسوولان فکري
براي امنيت اين سايت انجام دهند. در حالي که هک سايت هاي اينترنتي در
ايران و همه جاي دنيا بلافاصله با واکنش مسوولان سايت مواجه مي شود ظاهراً
در مورد سايت ساماندهي اين موضوع چندان مهم نبود چون آنان طي چند روز اخير
(تا زمان نوشته شدن اين گزارش در روز يکشنبه) عملاً سايت را به صورت هک
شده رها کردند تا آنکه يکشنبه گذشته هکرها دوباره اين سايت را مورد حمله
قرار دادند و اين بار براي نشان دادن ضعف امنيت سايت صفحاتي از ديتابيس
سايت هاي ثبت نام شده را در معرض ديد همگان قرار دادند. اين کار هکرها
عملاً نمايانگر اين بود که اطلاعات صدها سايت، وبلاگ و افرادي که در سايت
ساماندهي ثبت نام کرده اند در خطر انتشار قرار دارد. در واقع سايت
ساماندهي که قرار بود اطلاعات کاربران را به نوعي مخفي نگه دارد حال به
دليل ضعف امنيتي عملاً اطلاعات همه کاربران را در معرض خطر سوءاستفاده و
ديده شدن توسط عموم قرار داده است و اين پرسش را مطرح مي کند که اگر
مسوولان ساماندهي حداقل ديگر اعتقادي به ساماندهي سايت هاي اينترنتي
ندارند بهتر است براي اطلاعات عمدتاً شخصي هزاران کاربري که آن را به خاطر
رسمي بودن اين سايت در اختيار آن قرار داده اند، مراقبت کافي به عمل
بياورند.

* در آخرين لحظه تنظيم گزارش مشکل سايت ساماندهي پايگاه هاي اينترنتي
برطرف شد و هم اکنون اين سايت در آدرس samandehi.ir قابل دسترسي است.