اسفرزه دارویی برای درمان یبوست و اسهال
اسفرزه گیاه بومی‌ایران و شبه قاره هند بوده و از قرون گذشته مورد مصرف بوده است. این گیاه بواسطه اثر تنظیم کنندگی که بر حرکات روده دارد در پیشگیری از
یبوست
بخصوص در بیماری روده تحریک پذیرIBS موثر میباشد.
خانواده:
بارهنگPlantaginaceae
مشخصات:
گیاهی علفی دارای ریشه اصلی و ساقه‌ای تا حدود ۴۰ سانتی‌متر که حاوی برگهای متقابل بدون دمبرگ، نوک تیز که در حاشیه دارای چندین خار ظریف میباشند. گلها ریز صورتی درون سنبله‌‌های کوتاه که از محور برگهای بالایی منشاء گرفته‌اند، قرار می‌گیرند. میوه کپسولی ۲ حجره‌ای دارد. دانه‌ها شبیه باقلا، نوک تیز به رنگ روشن با یک لکه تیره میانی میباشند.
زمان جمع آوری اخر تابستان است.
پراکندگی:
در جنوب اروپا، اسیای مرکزی، هند، پاکستان و شمال افریقا یافت میشود.
در ایران بومی بوده و در اکثر نقاط یافت میشود.
بخش های مورد استفاده:
دانه‌ها
ترکیبات شیمیائی:
چربیها۱۰-۵% شامل اسید های چرب غیر اشباعunsaturated fatty acid و استرول هاSterols، موسیبلاژها ۱۵-۱۰% شامل گزیلوزXylose ، گالاکتورونیک اسیدGalacturonic acid ارابینوز Arabinose و رامنوز Rhamnose از عمده ترین مواد تشکیل دهنده میباشند.
خواص:
ضد اسهال: با جذب مایعات اضافی داخل روده موجب کاهش حرکات روده می‌گردد و دفعات اسهال را کاهش میدهد.
ضد یبوست: با جلوگیری از بازجذب مایعات موجب افزایش حجم محتویات روده شده و دفعات اجابت مزاج را افزایش میدهد.
کاهش کلسترولLDL: بواسطه اثر موسیلاژی و نیز مقادیری از چربیهای غیر اشباع موجود در این گیاه ، میزانLDL را کاهش میدهد.
موارد مصرف:
پیشگیری
یبوست: در مواردی که اجابت مزاج باید نرم باشد،مثل بواسیر، بعد از عمل فتق و افتادگی مقعد استفاده میشود.
درمان
یبوست: مخصوصا” در یبوست های مزمن و در افراد مسن بسیار موثر است.{خوراکی(کمکی)}
اسهال : بخصوص در اسهال های ترشحی که با دفع مایعات زیاد همراه میباشد.{خوراکی(کمکی)}
بیماری روده تحریک پذیرIBS : با جلوگیری از باز جذب ترشحات روده منجر به کاهش میزان یبوست شده و نیز نفخ ایجاد نمی‌کند، لذا در بیمارانی که تابلو بارز بیماری IBS یبوست است مناسب میباشد.{خوراکی(کمکی،معادل)}
افزایش کلسترول : بخصوص در بیمارانی که بیشتر کلسترول LDL بالا میباشد ، موثرتر میباشد.{خوراکی(کمکی)}
موارد منع مصرف و احتیاط:
* در افرادی که احتمال انسداد نسبی وجود دارد مصرف اسفرزه بدلیل احتمال ایجاد انسداد ممنوعیت دارد.
* در بچه‌های زیر۷ سال و افرادی که بدلیلی توانایی مصرف آب زیاد ندارند( اختلال عصبی، دمانس، نارسایی قلبی و کلیوی)
* در افراد دیابتی بعلت اینکه جذب کربوهیدرات را اهسته می‌کند لذا تنظیم قند را بهم ریخته و باید با احتیاط مصرف شود.
* بدلیل احتمال وجود حساسیت بار اول مقدار کم استفاده شود.
تداخلات داروئی:
* بواسطه مواد موسیلاژ اسفرزه، احتمال کاهش جذب داروهائی که توام با ان مصرف میشود، وجود دارد لذا باید ۱-۲ ساعت بین مصرف اسفرزه با دارو(دیگوگسین،لیتیم،وارفارین، اهن ..) فاصله باشد.
* دز انسولین در کسانیکه اسفرزه استفاده می‌کنند بدلیل کاهش سرعت جذب کربوهیدرات باید تغییر کند.
مصرف در دوران بارداری:
به همراه مایعات زیاد بلامانع است.
مصرف در دوران شیردهی:
بلامانع است.
