تنوع زيستي
اوزون برون خزر در حال انقراض است
مرواريد سياه در بازارهاي جهاني و روي ميز صبحانه طبقه اشراف و اعيان جايگاه ويژه‌اي دارد. مرواريد سياه يا خاويار در اصل تخم ماهيان خاوياري يا استروژن است. درياي خزر در شمال ايران را مي‌توان بزرگ‌ترين منبع توليد خاويار دانست؛ به گونه‌اي كه بيش از 93 درصد خاويار جهان را تامين مي‌كند. درياي خزر براي اين كه بتواند اين جايگاه ممتاز را براي خود حفظ كند، 5 گونه از ماهيان خاوياري در خود جاي داده است. ما ايرانيان همواره همه اين 5 گونه را به نام «اوزون برون» صدا كرده‌ايم؛ در حالي كه اين‌گونه نيست و اوزون برون فقط يكي از اين 5 گونه و اتفاقا كوچك‌ترين آنهاست. به همين دليل كوچكي، خاويار اين ماهي از گونه‌هاي ديگر هم ارزان‌تر است، اما گوشت لذيذي دارد و بسياري به خوردن كباب اوزون‌برون علاقه دارند. آن هم از نوع طبيعي‌اش.
اوزون برون با همه شهرتي كه دارد، اكنون در معرض خطر انقراض قرار گرفته است؛ گونه‌اي كه اگر روند شكار و صيد آن به همين منوال ادامه يابد، بايد نسل اين ماهي لذيذ و نسبتا با ارزش را تا چند سال آينده فراموش شده دانست. اين ماهي دماغ دراز (به تركي اوزون = دراز و برون = دماغ) و ديگر همخانواده‌‌هايش از عصر ژوراسيك تاكنون زندگي كرده‌اند، آنها از قديمي‌ترين موجودات دريايي و زنده دنيا هستند؛ به گونه‌اي كه مي‌توان به آنها لقب فسيل‌هاي زنده داد، اما اكنون پس از چند ميليون سال زندگي آنها در معرض انقراضند. اوزون برون‌ها حداكثر تا 1.5 متر رشد مي‌كنند و حداقل در 12 سالگي به بلوغ مي‌رسند، اين يعني كه يك ماهي اوزون برون از لحظه تولد تا زماني كه قابليت تخمگذاري و زاد و ولد داشته باشد، حداقل 12 سال زمان نياز دارد و هر اتفاقي كه در اين مدت براي او بيفتد، به انقراض نسلش مي‌انجامد بي‌آن كه حتي يك بچه ماهي توليد كند. براي همين طرح‌هاي حفاظت از اين ماهي بسيار زمانبر بوده و حوصله و برنامه‌ريزي دقيق نياز دارد.از سوي ديگر اوزون برون مانند ديگر ماهيان خاوياري از گونه ماهيان آنادرم (كوچ رود) هستند. آنها براي زاد و ولد بايد به مناطق بالا دست رودخانه‌ها مهاجرت و آنجا تخم‌ريزي كنند. حال تصور كنيد كه آلودگي رودخانه‌ها، بستن سد‌هاي متعدد بر اين رودها و صيد تفريحي مسافران كنار رودخانه چه بلايي بر سر آنها مي‌آورد. امروزه وظيفه مديريت و حفظ و رهاسازي ماهيان خاوياري در درياي خزر به عهده ايران است اما صيد غير مجاز همه ساحل‌نشينان و آلودگي‌هاي زياد اين منطقه، بيشتر طرح‌هاي ايران را با شكست مواجه كرده است.دماغ درازان دوست داشتني و قديمي خزر در حال انقراض هستند و زماني كه شما مشغول كباب كردن يكي از اوزون برون‌هاي خزر هستيد، داريد سرعت اين انقراض را افزايش مي‌دهيد. باور كنيد خوردن ماهي كباب شده پرورشي (هرچند كه پرورش ماهيان خاوياري چندان موفقيت‌آميز نبوده) چندان هم بد نيست. آن را امتحان كنيد و بيشتر از آن كه از مزه كباب ماهي لذت ببريد، از نقشي اندك كه در نجات اين ماهي داشته‌ايد، لذت ببريد.
