فريدالدين ابو حامد محمد بن ابوبکر ابراهيم بن اسحق عطار کدکني نيشابوري شاعر و عارف نام آور ايران در قرن ششم و آغاز قرن هفتم است. ولادتش سال 537 در کدکن از توابع نيشابور اتفاق افتاده است.
از ابتداي کار او اطلاعي در دست نيست جز آنکه نوشته اند پدر وي در شادياخ نيشابور، عطار عظيم القدري بود و بعد از وفات او فريدالدين نیز کار پدر را دنبال کرد .
atar2.jpg
مسلماً عطار در آغاز حيات و گويا تا مدتي از دوره ي تحقيق در مقامات عرفاني ، شغل دارو فروشي خود را که لازمه ي آن داشتن اطلاعاتي از طب نيز بوده حفظ کرده و در داروخانه سرگرم طبابت بوده است. خود او در کتاب خسرونامه گويد:
به من گفت اي بمعني عالم افروز چنين مشغول طب گشتي شب و روز
و باز در مصيبت نامه گفته است:
مصيبت نامه کاندوه جهانست الهي نامه کاسرار عيانست
به داروخانه کردم هر دو آغاز چگونه زود رستم زين و آن باز
به داروخانه پانصدشخص بودند که در هر روز نبضم مي نمودند
با توجه به اشاره ي شاعر ، معلوم مي شود که انقلاب حال او هم در زمان پزشکي و داروگري دست داده و آثاري در همان ايام پديد آورده است. درباره ي اين حادثه جامي چنين آورده است: « گويند سبب توبه وي آن بود که روزي در دکان عطاري مشغول معامله بود ، درويشي آنجا رسيد و چندبار- شيءالله – گفت. وي به درويش نپرداخت. درويش گفت اي خواجه تو چگونه خواهي مرد؟ عطار گفت چنانکه تو خواهي مرد! درويش گفت تو همچون من مي تواني مرد؟ عطار گفت: بلي! درويش کاسه ي چوبين داشت ، زير سرنهاد و گفت الله و جان بداد. عطار را حال متغير شد ، دکان بر هم زد و به اين طريق در آمد.»
مسلماً انقلاب حال عطار در همان اوایل که از راه پزشکي و داروفروشي به خدمت سرگرم بوده دست داد و او که سرمايه ي کثيري از ادب و شعر اندوخته بود ، انديشه هاي عرفان خود را به نظم دل انگيز در آورد.
عطار مردي پرکار و فعال بود و چه هنگام اشتغال به کار عطاري و چه در دوره ي گوشه گيري ، که گويا در اواخر عمر دست داده بود ، به نظم مثنويهاي بسيار و پديدآوردن ديوان غزليات و قصائد و رباعيات خود و تأليف کتاب نفيس و پر ارزش تذکرة الاوليا سرگرم بود. از آثار او می توان به : : اسرارنامه ، الهي نامه ، مصيبت نامه ، جواهرالذات ، وصيت نامه ، منطق الطير ، بلبل نامه ، حيدرنامه ، شترنامه ، مختارنامه و شاهنامه اشاره کرد.
از ميان اين مثنويهاي عرفاني دل انگيز از همه مهمتر و شيواتر که بايد آن را تاج مثنويهاي عطار دانست ، منطق الطير است ؛ منظومه اي رمزيست بالغ بر4600 بيت که موضوع آن ، بحث پرندگان در مورد يک پرنده داستاني به نام سيمرغ است. مراد از طيور(پرندگان) در اينجا سالکان راه حق و مراد از سيمرغ وجود حق است.
عطار در قتل عام نيشابور در سال 618 به دست سپاهيان مغول از دنیار فت و آرامگاه او نیز هم اکنون در شهر نیشابور واقع است.
atar.jpg
آرامگاه عطار در شهر نیشابور
عطار بحق از شاعران بزرگ متصوفه و از مردان نام آور تاريخ ادبيات ايران است. کلام ساده و گيرای او که با عشق و اشتياقي سوزان همراه است ، همواره سالکان و رهروان راه حقيقت را به جانب مقصود راهبري کرده است.
شايد به همين سبب است که مولانا جلال الدين بلخي رومي می سراید:
(هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندر خم يک گوشه ايم)
عطار را به منزله روح ،و سنائي را چون چشم او معرفي کرده و گفته است :
عطار روح بود سنائي دو چشم او ما از پي سنائي و عطار آمديم
****
25 فروردین ماه روز بزرگداشت عطار نیشابوری را گرامی می داریم.
