زنان نامدار ایرانی در عرصه موسیقی

دلکشاطلاعات هنرمند

دِلکَش (عصمت باقرپور بابُلی) (زادهٔ: اسفند ۱۳۰۳ در بابل - درگذشتهٔ: ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ تهران) خواننده‌ای ایرانی با صدای
تنور بود که در دهه های ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ خورشیدی در زمینه موسیقی دستگاهی ایران فعالیت داشت.

۱ ترانه‌های ماندگار
۲ فيلم‌ها
۳ مرگ
۴ منابع


ترانه‌های ماندگار
از ماندگارترین تصنیف‌های دلکش می‌توان به: به کنارم بنشین، یاد کودکی، آتش کاروان، بازگشته، سفرکرده، بر تربت حافظ، ساز شکسته، می‌گذرم، پربسته، گردباد، آمد با دلجویی، یاد من کن، بردی از یادم (دو صدایی با ویگن)، آمد نو بهار، اسیر دام تو، پشیمان شدم، آه بی اثر و .... اشاره کرد.

فيلم‌ها
دلکش در چند فيلم سینمایی نیز شرکت کرده است که عبارت‌اند از: شرمسار، مادر (همراه با قمرالملوک وزیری)، افسونگر، دسیسه و قمار زندگی ، فردا روشن است.

مرگ
دلکش چهارشنبه شب ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ در سن ۷۹ سالگی در بيمارستان مهر در تهران به مرگ طبيعی درگذشت. از تدفین او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا جلوگیری شد و بنا به خواست فرزندش وی را در امامزاده طاهر کرج به خاک سپردند.

قمرالملوک وزیری (۱۲۸۴ خورشیدی - ۱۳۳۸ خورشیدی)، نخستین زن خواننده ایرانی بود.
قمرالملوک در تاکستان قزوین زاده شد. هنگام تولد پدر نداشت و در ۱۸ ماهگی مادرش هم مرد و از این زمان تحت سرپرستی مادربزرگش که روضه‌خوان زنانه حرم ناصرالدین شاه بود قرار گرفت. او در جایی گفته است: «من مدیون تربیت اولیهٔ خودم هستم. چرا که همان پامنبری کردن‌ها به من جرأت خوانندگی داد.»
در جوانی پس از آشنائـی با استاد مرتضی نی‌داود با ردیف موسیقی ملی آشنا شد و راهش را برای کسب تجربیات از استادان دیگر هموار ساخت. کار پیشرفت قمر در مدتی کوتاه به آنجا رسید که کمپانی «هیز ماسترز ویس» به خاطر ضبط صدای او دستگاه صفحه پر کنی به تهران آورد. بعد از آن کمپانی «پولیفون» هم آمد. به گفته ساسان سپنتا ۲۰۰ صفحه از قمر ضبط شده است.
قمر نخستین کنسرت خود را در سال ۱۳۰۳ برگزار کرد. روز بعد نظمیه از او تعهد گرفت که بی حجاب کنسرت ندهد. قمر عواید کنسرت را به امور خیریه اختصاص داد. قمر در سفر خراسان در مشهد کنسرت داد و عواید آن را صرف آرامگاه فردوسی نمود. در همدان در سال ۱۳۱۰ کنسرت داد و ترانه‌هایی از عارف خواند. وقتی نیرالدوله والی خراسان چند گلدان نقره به او هدیه کرد آن را به عارف پیشکش نمود. با این که عارف مورد غضب والی و دستگاه رضاشاه بود. در سال ۱۳۰۸ به نفع شیر و خورشید سرخ کنسرت داد و عواید آن به بچه‌های یتیم اختصاص داده شد.
گشایش رادیو در سال ۱۳۱۹ صدای قمر را به عموم مردم رساند. عارف قزوینی و ایرج‌میرزا و تیمورتاش وزیر دربار، شیفته او شده بودند. با این‌همه قمر از گردآوری زر و سیم پرهیز می‌‌کرد و درآمدهای بزرگ و هدایای گران را به فقرا و محتاجان می‌داد.
قمرالملوک وزیری در شامگاه پنجشنبه ۱۵ مرداد ۱۳۳۸ در شمیران، بر اثر کسالت قلبی در خانه یکی از نزدیکانش درگذشت وی در گورستان ظهیرالدوله بین امام‌زاده قاسم و تجریش شمیران به خاک سپرده شد.


[نوشته روی سنگ قبر
تنها نه قمر بود هنرمند به عالم روحم ملکی بود که در جسم بشر رفت
آتشی درسینه دارم،
جاودانی عمر من مرگست نامش
زندگانی رحمتی کن کز غمت جان می‌سپارم
بیش از این من طاقت هجران ندارم
بانو قمرالملوک وزیری تولد سال ۱۲۸۴ شمسی
وفات ۱۴ مرداد ماه

این یکی از معروفترین عکس های مرحوم قمر در جوانی است که نیمتاج طلا بر سر دارد.
[ در وصف قمر
استاد محمدحسین شهریار غزل زیبایی را در مدح این شیر زن خوش صدا و گشاده دست سروده است.
همچنین استاد بنان در وصف این بانو فرموده: قمرالملوک ام کلثوم ایران است.


ظهیرالدوله (ردیف ۶۷۴)
نمونه‌هایی از آثار ایشان (تصنیف دوم احتمالا نمونه اصلی نیست. بلکه نمونه بازخوانی شده توسط هنگامه اخوان است)
قمری در آسمان موسيقی ايران
از قمر الملوك وزيری ايزد بانوی آواز ايران....
برگرفته از

ملوک ضرابی Moluk Zarrabi (زاده ۱۲۸۹ خورشیدی , ۱۹۱۰ - درگذشته ۱۳۷۸ خورشیدی , ۱۹۹۹) از سیزده سالگی فعالیت‌های هنری خود را آغاز کرد. وی مدتی نزد خواننده معروف، اقبال آذر آواز را فراگرفت و صفحه‌هائی از او ضبط شد و از دیگر اساتیدش حسین طاهرزاده (دو سال)، حاجی‌خان ضربگیر (یک سال برای تنبک) بودند. با تأسیس رادیو ، به آنجا رفت و در بعضی از برنامه‌ها شرکت می‌جست. ضرابی در نمایشنامه‌های جامعه باربد به‌سرپرستی مهرتاش همکاری داشت و در خواندن تصنیف و آهنگ‌های ضربی ماهر بود. از این بانوی خواننده صفحه‌های بسیاری باقی‌مانده که بهترین معرف هنری او است
ملوک ضرابی در سال ۱۳۷۸ در آپارتمان شخصی اش در سن ۱۰۸ سالگی زندگی را وداع گفت.

پریرخ شاه‌یلانی مشهور به پری زنگنه (۱۳۱۸-) خواننده موسیقی ایرانی است.
زنگنه اپرا را زیر نظر اِولین باغچه‌بان فرا گرفت و خواننده سوپرانو شد. سپس برای ادامه تحصیل آواز به ایتالیا رفت. همچنین آوازهای محلی ایرانی را توسعه داد و اجرا کرد.
علاوه بر خوانندگی، پری زنگنه در سفر تحصیلی خود به ژاپن، متوجه استعداد خود در هنر گل‌آرایی هم شد و آن را فراگرفت و در بازگشت به ایران نمایشگاه‌های گل‌آرایی نیز برگزار کرد
خانم زنگنه در یک حادثه رانندگی در دهه ۱۳۴۰ بینایی خود را از دست داد ولی فعالیت هنری خود را ترک نکرد و تحصیلش در رشته آوازهای اپرایی را به اتمام رساند[. گرچه در سالهای پس از انقلاب، فعالیت‌های او در ایران به کنسرت‌هایی ویژه بانوان محدود شد.
پری شاه‌یلانی پس از ازدواج با حسین زنگنه، صاحب شرکت تاکسی ایر، به نام پری زنگنه شناخته شد. آنها دو دختر داشتند اما بعد از حادثه رانندگی از یکدیگر جدا شدند.
او همچنین چند کتاب برای کودکان و کتابی به نام آوای نام‌ها از ایران زمین نوشته است